Drugie spotkanie „Ławnicy”

– na barce na Wiśle, które odbyło się 17.08.2017 rozpoczęło się od projekcji krótkiego fragmentu filmu z 1957 r. „Dwunastu gniewnych ludzi”.

Zadajmy sobie pytanie: Jak ławnicy współdecydują? – zaproponował prof. Fryderyk Zoll. Co ich łączy w różnych systemach prawnych? Przede wszystkim nie są zawodowymi prawnikami i decydują o losach drugiego człowieka. Są czynnikiem społecznym – obywatelskim.

Dyskusja nad skalą roli ławników w systemie prawnym była bardzo ożywiona
a zdania wśród publiczności znacząco podzielone.

W rozmowie podkreślono niebezpieczeństwo nadmiernej rutyny w orzekaniu. Ławnik może spojrzeć na sprawę świeżym okiem. Z drugiej strony nieprofesjonalni orzekający również mogą dać się ponieść emocjom.

Sędzia Maciej Czajka powiedział: Po wielu latach doświadczeń profesjonalni sędziowie są w stanie przewidzieć tok sytuacyjny w sprawach. Codziennie zadaję sobie pytanie – co to jest sprawiedliwość w sądzie? Kto jest w stanie ją zapewnić? Nikt tego nie wie. Sędzia nie ma monopolu na sprawiedliwość. Sędziowie starają się zastosować jak najprofesjonalniej przepisy prawa. Profesjonalizm jest bardzo ważny, ale nie wyczerpuje sprawiedliwości orzekania. Jako sędzia podejmuję decyzję sam, kładę się z nią wieczorem sam i podpisuję ją sam. Tak być nie powinno. Powiedzenie czegoś na głos – nawet do samego siebie – zmienia sytuację. Jeśli mam ławników – mogę z nimi porozmawiać. Mogą mi zwrócić uwagę na coś, czego nie widzę. Po wielu latach w każdy zawód wkrada się rutyna. To jest naturalne. Spotkanie z drugim człowiekiem – ławnikiem ma dużą wagę. Razem przyjmujemy odpowiedzialność za decyzje. Zwykli obywatele firmują ze mną decyzję w sprawie innego obywatela.

W dyskusji podkreślono, że oprócz sprawiedliwości jest też poczucie sprawiedliwości.

Prof. Zoll: Proces nie może być rutynowym spektaklem.

Sędzia Beata Donhoffner-Grodzicka: najbardziej znacząca w filmie „Dwunastu gniewnych ludzi” i w realnym życiu jest dla mnie chęć ucieczki ławników przed koniecznością podjęcia decyzji. Z mojego doświadczenia wynika, że ławnicy nie zawsze chcą się zastanowić nad sprawą. Oczekuję od nich, że wezmą odpowiedzialność za podjętą decyzję a nie że podejmą ją szybko.

Głos zabrała również jedna z krakowskich ławniczek: czasem jest tak, że po orzekaniu w sądzie nie śpię i zastanawiam się czy podjęłam właściwą decyzję. Każdy ławnik jest człowiekiem. W procesie natomiast dużo zależy od sędziego. Jeśli chce wraz z ławnikami podjąć decyzję, to tak robi.

W dyskusji rola czynnika ludzkiego w orzekaniu okazała się szalenie znacząca zarówno u sędziów jak i ławników.

Kolejne zasadnicze pytanie, jakie padło to: Ławnicy nagradzani czy selekcjonowani? Dlaczego brakuje ławników?

Dostrzeżono, że ławnicy mogą zarówno wpływać na zwiększenie niezawisłości sądu, ale jeśli źle ukształtuje się pozycję ławników, mogą oni być także źródłem zagrożenia wpływem władzy na sądy.

Dyskutowano o różnych sposobach wybierania ławników oraz praw
i obowiązków wszystkich obywateli związanych z wymierzaniem sprawiedliwości.

W dzisiejszej dyskusji udział wzięli m.in.:

Sędzia Beata Donhoffner-Grodzicka

Sędzia Maciej Czajka.